Ferhenga Erdnîgarîyê (Coğrafya)

Ferhenga Erdnîgarîyê (Coğrafya)

Kurdî, Tirkî, Frensî, Almanî, Îngilîzî

Abdurrahman Önen

... Lewra min biıyar da ku ez e di destpeke de ferhenga erdnîgarî ya bi Kurdî amade bikim. Gava ku bejeyen erdnîgarî yen Kurdî tunebin, li ser nivîsa erdnîgariya Kurdîstane nMsandin pir dijwar e, heta ne mumkun e. Bi ve bîr û bawerîye, min dest pe kir ku hemû nivîsen Kurdî bixwînim da ku bejeyen erdnîgarî pede bikim. Ji bo ku ez kanibim hemû nivîsen Kurdî yen ku bi tîpen cuda hatme nivîsîn bixwînim, ez li ser elfabeyen Kurdî yen bi tîpen Kîrîlî û Erebî jî xebitîm. Min hin nivîs, kovar, rojname an pirtûken bi tîpen Kîrîlî û Erebî jî xwendin. Bi qasî 4-5 salan tene min xwend: Çîrok, roman, rojname, bîranîn, dîrok, kovar û hwd. çi ket ber deste min, min xwend û min beje berhev kirin.Di pevajoya ve xebata berhevkirine de mm dit ku bi rastî jî Kurdî zimanekî dewlemend e, baweriya rrün ya bi Kurdî û ya bi min jî xurtir bû. Pişti ku ferheng qedîya, min dît ku ev bawerîya min ne xewn an xeyal e, di cîh de ye: Hejmara bejeyen bi zimanen din li dor 3 hezaran, yen Kurdî jî nezîkî 4 hezaran m. Hin bejeyen di zimanen din de nehatine nMsandin di beşa Kurdî de hene; ev hebekî dibe sedeme pirbûna bejeyen Kurdî, le hejmara van bejeyan ji sed-dused hebî ne pirtir e.Bejeyen ferhenge ne li gor elfabeye, li gor wateyen (beşen) erdnîgariye haline lîstkirin. Lîsteya bejeyan (perist-îndeks) di dawîya ferhenge de cîh distîne.Ji bo ku bi awayekî elfabeyî hun li bejeyan (peyv) binerin, dive hun li dawîya ferhenge li penste (İndekse) binerin. Beje li gor zimanan bi vî awayî rez bûne: Kurdî, Tirkî, Frensî, Almanî, îngilîzî.Wek ku mm di destpeke de jî gotibû, armanca ve ferhenge ne erdnîgariya Kurdîstane ye, armanca sereke ew e ku bi peyv, tegîn û şîroveyen xwe ji erdnîgariya Kurdîstane re bibe bingeh. Ez bawer û hevîdar im ku pişti ve ferhenge, nivîsîna erdnîgariya Kurdîstane we hesantir bibe. Ji bo erdnîgariya Kurdîstane tiştekî pewîst jî, naven kevn yen gund, navçe, bajar û dirûven erde (şiklen serzemîne; çîya, beri, deşt, gol, çem ...) yen Kurdîstane ne. Anuha jî li ser van navan dixebitim. Hevîdar im ku di nav saleke de naven gundan û di nav çend salan de jî yen dirûven erde eze pede bikim, da ku bi hesanî û dilriheti kanibim dest bi erdnîgariya Kurdîstane bikim...